Exercise 1 page 132
Կարդա՛ և իմացի՛ր:
Առարկա ցույց տվող բառերը կոչվում են գոյական:
Գոյականները ցույց են տալիս անձ կամ իր:
Առարկա ասելով հասկանում ենք՝
1.իրեր, oրինակ՝ պատ, աթոռ, ծաղիկ,
2. կենդանիներ, oրինակ՝արջ, կրիա,
3.երևույթներ (ընդ որում, երևույթ ցույց տվող բառերը ոչ շոշափելի առարկաներն են), oրինակ՝ երազանք, ամպրոպ և այլն,
4.անձինք, oրինակ՝ մարդ, աղջիկ, այդ թվում՝
Գոյականները պատասխանում են ի՞նչ, ինչե՞ր, ո՞վ, ովքե՞ր հարցերին:
Անձ ցույց տվող գոյականները վերաբերում են միայն մարդկանց և պատասխանում են ո՞վ, ովքե՞ր հարցերին: Օրինակ՝ տղա, Դավիթ, հայ, թոռնիկ, ընկեր, հայրիկ, Մհեր, բռնցքամարտիկ, վարորդ, որսորդ, ֆուտբոլասեր:
Իր ցույց տվող գոյականները պատասխանում են ի՞նչ, ինչե՞ր հարցերին:
Իր ցույց տվող գոյականներին են պատկանում նաև այնպիսի բառեր, որոնց ցույց տված առարկաները հնարավոր չէ շոշափել, այլ կարելի է միայն զգալ: Օրինակ՝ ընկերներ և ընկերություն բառերը գոյականներ են: Նույնպիսի գոյականներ են մանկություն, ուսում, համբերություն, բախտ, մայրություն, հիացմունք և շատ ուրիշ բառեր:
Ություն, ում ածանցով բառերը գոյականներ են:
Առաջադրանքներ:
Գունդ, գնդապետ, եգիպտացի, եգիպտացորեն, թիզ, թզուկ, կառք, կառապան, վաճառական, վաճառասեղան, ուղի, ուղևոր,հնդիկ, հնդկահավ, վերելք, վիրաբույժ, դերձակ, հացահատիկ, հացթուխ, խոհարար, խոհանոց, լուր, լրագիր, լրագրող, հետք, հետախույզ, օձ, օձիք:
| Անձ ցույց տվող գոյականներ | Իր ցույց տվող գոյականներ |
| Գնդապետ | Գունդ |
| եգիպտացի | Եգիպտացորեն |
| թզուկ | թիզ |
| վաճառական | կառք |
| ուղևոր | կառապարան |
| հնդիկ | վաճառասեղան |
| վիրաբույժ, դերձակ, Խոհարար, լրագրող | ուղի, հնդկահավ, վերելք, հացհատիկ, հացթուխ, խոհանոց, լուր,լ րագիր, հետք, օձ, օձիք |
տղա, սեղան, գեղեցիկ, բարի, կատակել, աղջիկ, արքայազն, չարաճճի, նկարել, նկար, մատիտ, սակայն, ուրախություն, անձրև, մայրիկ
Տղա, սեղան, աղջիկ, արքայազն, նկար, մատիտ, մայրիկ, անձրև։
Ինչպե՞ս կասես մեկ բառով: Որոշի՛ր, թե կազմածդ գոյականներից յուրաքանչյուրը ցույց է տալիս ի՞ր, թե՞ անձ:
Փոքր նավ –նավակ
Ռազմական նավ –նավապետ
Նավի հրամանատար –նավապետ
Մարդ, որը վարում է նավը –Նավավար
Նավ, որը լողում է ջրի խորքերում –սուզանավ
Նավի վրա ծառայող մարդիկ –նավաստի
Նավերի հանգստավայր –սուզանավ
Օդ, տոմս, ժամ, փոստ, լող, քաղաք:
Ո՞վ-մայր, զավակ, որդի
Ի՞նչ-մանկիկ, մանկություն, գագաթ, առյուծ
| սարսափ | հարձակում |
| ավարտ | տառապանք |
| գրոհ | բույր |
| տանջանք | ահ |
| հոտ | վճիռ |
| որոշում | վերջ |
| բողոք | համբավ |
| ցավ | գանգատ |
| հռչակ | կսկիծ |
Երազ, երշիկ, հույս, հյուս, կասկած, պատիվ, վերարկու, ճաշակ, հաց, կարոտ, քար, արձագանք, թմբուկ, բնավորություն:
| Շոշափելի գոյականներ | Ոչ շոշափելի գոյականներ |
| երշիկ | երազ |
| հյուս | հույս |
| վերարկու | կասկած |
| հաց | պատիվ |
| քար | ճաշակ |
| կարոտ | |
| արձագանք, թմբուկ, բնավորություն |
| սկիզբ | օգուտ |
| հարգանք | ներում |
| վնաս | խավար |
| հաղթահարել | վերջ |
| լույս | պարտություն |
| պատիժ | արհամարհանք |
Սկիզբ-վերջ
լույս-խավար
Պատիժ-ներում
Վնաս-օգուտ
հարգանք-արհամարհանք
Հաղթահարել-պարտություն
Կարդա՛ և իմացի՛ր:
Հատուկ և հասարակ անուններ
Հատուկ անունները տրվում են միևնույն տեսակի առարկաները մեկը մյուսից տարբերելու համար: Հատուկ անուններ ունեն նաև գործարաններն ու հիմնարկները, գրական երկերը, թերթերն ու ամսագրերը:
Հատուկ անունները գրվում են մեծատառով՝ Եվրոպա, Աֆրիկա, Գերմանիա, Լոնդոն, Նեղոս և այլն:
Երկու և ավելի բառերից կազմված հատուկ անունները ճիշտ գրելու համար պետք է հիշել.
Առաջին բառը միշտ գրվում է մեծատառով՝ Սևանա լիճ, Արարատյան դաշտավայր, Կարմիր ծով, Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս:
Մարդկանց տրվող հատուկ անուններում բոլոր բառերը գրվում են մեծատառով՝ Մեսրոպ Մաշտոց, Մխիթար Սեբաստացի և այլն:
Պետություններին տրվող հատուկ անուններում բոլոր բառերը գրվում են մեծատոռվ՝ Հայաստանի Հանրապետություն, Մեծ Բրիտանիայի Միացյալ Թագավորություն և այլն:
Առաջադրանքներ
մարդ, Վարդուհի, Արագած, սեղան, սար, Երևան, մայրիկ, թագավոր, թագավորություն, Հովհաննես Թումանյան:
Վարդուհի, Արագած, Երևան, Հովհաննես Թումանյան:
Անահիտ, Սմբատ, Երևան, Վրաստան, Աֆրիկա։
Եգիպտացորեն, հեռախոս, համակարգիչ, տետր, մատիտ
Սմբատ, Միլենա, Վարդան, Արթուր, Յուրի, Էրիկ, Արեն, Արայիկ, Սյուզան, Միքայել։
13. Խմբավորի՛ր հատուկ անուններն ըստ օրինակի:
Օշական, Գառնի, Բյուրական — գյուղ
Արաքս, Վանաձոր, Աղայան, Սյունիք, Դեբեդ, Կոտայք, Աղստև, Թումանյան, Տավուշ, Երևան, Հրազդան, Կապան, Որոտան, Խնկոյան, Դիլիջան, Արփա, Գյումրի:
Քաղաք –վանաձոր
Գրող –Աղայան, Թումանյան, Խնկոյան
Մարզ –Սյունիք, Կոտայք, Տավուշ, Երևան, Կապան, Դիլիջան, Գյումրի:
Գետ —Արաքս, Դեբեդ, Աստղև, Հրազդան, Որոտան, Արփա:
Լույս- Լուսիկ
Շող, գառ, թագ, նազ, վարս, վարդ, սաթ, լուսին, խաչ:
Շող-Շողիկ
գառ-Գառնիկ
թագ-Թագիկ
նազ-Նազիկ
վարս-Վարսիկ
վարդՎարդիկ
սաթ-Սաթիկ
լուսին-լուսնիկ
խաչ-Խաչիկ
Արփի, վահան, աղավնի, մանուկ
Արփին ավելի սիրուն է քան Անահիտը
Վահանը ինքնակառավարման վահանակ է բռնում:
Աղավնիի անունը Հովիկ է:
Մանուկը ամենալավն է ֆուտբոլից
Կարդա՛ և իմացի՛ր:
Գոյականի թիվը
Գոյականն ունի երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի:
Գոյականի եզակի թիվը ցույց է տալիս մեկ առարկա և պատասխանում է ո՞վ, ի՞նչ հարցերին:
Գոյականի հոգնակի թիվը ցույց է տալիս նույն տեսակի մեկից ավելի առարկաներ և պատասխանում է ովքե՞ր, ինչե՞ր հարցերին:
Գոյականի հոգնակի թիվը կազմվում է եր կամ ներ մասնիկներով:
Միավանկ գոյականների հոգնակին կազմվում է եր մասնիկով:
Աչք –աչքեր
Սագ –սագեր
Տանձ – տանձեր
Երգ – երգեր
Գորգ – գորգեր
Բացառություն են կազմում մարդ և կին միավանկ բառերը:
Մարդ – մարդիկ
Կին – կանայք
Բազմավանկ գոյականների հոգնակին կազմվում է ներ մասնիկով:
Նամակ – նամակներ
Ասեղ – ասեղներ
Այգի – այգիներ
Ձմերուկ – ձմերուկներ
Ն տառով վերջացող բազմավանկ գոյականների հոգնակի թիվը գրվում է կրկնակի ն-ով (նն), քանի որ բառավերջի ն-ին ավելանում է ներ մասնիկը:
Սեղան – սեղաններ
Հին հայերենում կան միավանկ գոյականներ, որոնք բառավերջում ունեցել են ն հնչյունը: Այդ բառերի հոգնակի թիվը կազմելիս ն հնչյունը վերականգնվում է:
Ձուկ (ն) – ձկներ
Դուռ (ն) – դռներ
թոռ (ն) – թոռներ
լեռ (ն) – լեռներ
գառ (ն) – գառներ
Կան գոյականներ, որոնք հոգնակի թիվ չունեն:
Ձյուն, նավթ, եղյամ, հրճվանք, գրագիտություն, վազք, նկարչություն….
Առաջադրանքներ
պարան, սեղան, սիրտ, շուն, գիրք, դասարան, գետ, բառարան
պարան-պարաններ
սեղան-սեղաններ
սիրտ-սրտեր
շուն-շներ
գիրք-Գրքեր
դասարան-Դասարաններ
գետ-գետեր
բառարան-բառարաններ
16․ Դուրս գրի՛ր հոգնակի թվով օգտագործված գոյականները և առանձնացրո՛ւ հոգնակիի վերջավորությունը:
Սեղան, կախիչ, մարդիկ, հանելուկներ, մատներ, կապիկներ, ժամացույցներ, դաս, կաշիներ, լարեր, պատուհաններ, նախագահներ, տնակներ, հոգիներ:
մարդիկ-Մարդ
մատներ-Մատ
կապիկներ-Կապիկ
ժամացույցներ-ժամացույց
կաշիներ-կաշի
լարեր-Լար
պատուհաններ-պատուհան
տնակներ-տուն
14․ Բառերը դարձրո՛ւ հոգնակի և խմբավորի՛ր:
Դաս, գրիչ, լուր, քար, վագր, տղա, ցուցատախտակ, կողմնացույց, հուշ, մազ, լեզու, կակաչ, փայտ, աչք:
եր-ով վերջացողներ-Դասեր, լուրեր, քարեր, հուշեր, մազեր, փայտեր, աչքեր:
ներ-ով վերջացողներ-Գրիչներ, Վագրներ, տղաներ, ցուցատախտակներ, կողմնացույցներ, լեզուներ, կակաչներ
Տառ –Տառեր
Գառ –Գառներ
Գառնուկ –գառնուկներ
Բառ –բառեր
լեռ –լեռեր
ժայռ –ժայռեր
ձեռք –ձեռքեր
ձեռնոց –ձեռնոց
հարս –հարսեր
խոտ –խոտեր
ոտք –ոտքեր
մուկ –մկներ
ձուկ –ձկներ
ձմերուկ –ձմերուկներ
արմատ –արմատներ
թոռ –թոռեր
աթոռ –աթոռներ
դուռ –դռներ
Կարդա՛ և իմացի՛ր:
Նախադասության մեջ գոյականը կարող է հանդես գալ տարբեր ձևերով: Գոյականի փոփոխությունը նախադասության մեջ կոչվում է հոլովում:
Գոյականի անփոփոխ ձևը նրա ուղիղ ձևն է:
Գոյականի թեք ձևերը նրա փոփոխված ձևերն են:
Ը և ն վերջավորությունները գոյականի ձևը չեն փոխում:
Առաջադրանքներ
Երկնքի, ծերունու, տան, քրոջ, տարվա, առվի, խմբում, սրտից, մոր, ծաղկով, փշատենու, գարնան, մանկության, տիրոջ, շարժման, թփի:
Պապիկի ( այգում) աճում էին բազմաթիվ պտղատու ծառեր։
Պապիկը ( աղբյուրից) սառը ջուր խմեց։
Պապիկը անչափ սիրում է իր ( թոռնիկներին):
19․ Փակագծում գրված բառը համապատասխանեցրու նախադասությանը։
Արագած ( լեռը) քառագագաթ է։
Արագած լեռը կոչվել է Արա ( թագավորի) անունով։
Արագածի ( լանջերը) հոսում են սառնորակ աղբյուրներ։